کالیگرافی، تایپوگرافی و دست‌نوشته و بررسی تفاوت‌های آن‌ها با یکدیگر

همزمان با رشد فونت هایی که به صورت آنلاین قابل دسترس هستند، تعریف مرز بین دست نوشته ها، کالیگرافی و تایپوگرافی دشوار شده است. اما اگر واقعا علاقه‌مند هستید که درباره نوشته ها و فونت ها بیشتر بدانید، در اینجا به شکل کامل تفاوت خاص و حرفه ای بین این سه روش را بیان خواهیم کرد، با ما همراه باشید.

یک تعریف ساده این است که کالیگرافی یک شکل و استایل نوشتن است، دست نوشته یک تصویرسازی هنری است و تایپوگرافی یک تکنیک یا فن برای استفاده از حروف در طراحی گرافیک است. چیزی که آن را کمی گیج کننده می کند، زمانی است که تایپوگرافی کالیگرافیک می شود یا به دست نوشته آغشته می شود که در حقیقت "Script Typography" نامیده می شود، اما یک کالیگرافی یا دست نوشته‌ی واقعی نخواهد بود.

بیاید به اتفاق به جزئیات هر یک از این سه روش نگاهی بیاندازیم و به تمامی جزئیات گیج کننده درباره آنها خاتمه دهیم.

کالیگرافی چیست؟

کالیگرافی به صورت حرفه ای، یک شکل نوشتار است. این هنر به نوع خاصی از نوشتن اشاره دارد که در آن با نوعی قلم خاص که جوهر را در خود نگه میدارد و همان طور که کالیگرافیست ها می خواهند آن را روی کاغذ پخش می کند، به نوشتن می پردازند.

بگذارید ساده تر بگوییم، کالیگرافی معادل همان خوشنویسی در کشور خودمان است.

قلم می تواند به صورت طبیعی و از پَر، چوب بامبو یا معادل آن در کشور خودمان، «نِی» ساخته شده باشد و یا همانند قلم های نوین از جنس فلز باشد. ریشه های تاریخی بسیار گسترده و متعددی برای کالیگرافی وجود دارد، یکی از مشهورترین آن ها در سال های روشن و رو به رشد قرون وسطی است. کالیگرافی در اروپا، به عنوان راهی برای کپی کردن کتاب ها و تالیف نسخ خطی شروع شد. سپس به صورت طبیعی و بیشتر و بیشتر دقیق و زیبا شد. در این شیوه حروف ابتدایی و قسمت های خمیده ی تحتِ خطیِ حروف چرخش پیدا کرده و این انحنا ها سرتاسر متن را تزئین می کنند.

پس از مدتی و با پستی ها و بلندی های متعدد میان عامه مردم تا به این لحظه، کالیگرافی به یک هنر نوشتاری تبدیل شد.

آسیا و خاورمیانه نقش بسزایی در ریشه های این هنر داشته اند. برای قرن های متمادی این شکل از نوشتار به عنوان یک هنر مثل نقاشی و مجسمه سازی دیده می شد. اقبال کالیگرافی پس از گذشت مدت ها و به صورتی کاملا انتقام جویانه دوباره به تب و تاب درآمده و این مساله از زمانی شروع شد که بسیاری، آن را با دست نوشته اشتباه می گرفتند.

تفاوت اصلی و اساسی میان دست نوشته و کالیگرافی یا همان خوشنویسی آن است که دست نوشته ها توسط هر ابزاری می توانند اجرا شوند، حال آنکه کالیگرافی لزوما توسط قلم و مرکب مختص خودش و یا در مدرن ترین حالت آن توسط قلم های فلزی با محفظه حاوی مرکب به تحریر در می آید. البته برخی از کالیگرافیست ها از ماژیک هایی با نوک مشابه قلم استفاده می کنند.

یادگیری کالیگرافی نیازمند تمرین زیاد روی نحوه نوشتن هر یک از حروف و حفظ حالت ادامه دار نوشته ها است. یکی از راه های شناختن کالیگرافیست ها یا خوش نویسان این است که همواره انگشت سوم آنها سخت و پینه بسته و انگشت های شست و اشاره آنها آغشته به لکه های جوهر است.

دست نوشته یا Hand-Lettering چیست؟

دست نوشته یا دست نویسی اغلب با کالیگرافی یا خوشنویسی اشتباه گرفته می شود و این بخاطر این است که گاهی خروجی کار این دو سبک تا حدی شبیه به هم هستند. اما تفاوت در به کار گیری و نحوه خلق هر کدام از این آثار است.

همانطور که پیش از این نیز گفته شد، کالیگرافی یک هنرِ نوشتن است، به این معنی که حروف از ابتدای نوشته شدن تا انتها، به همان سبک باقی خواهند ماند. دست نوشته اما بر خلاف آن، بیشتر یک تصویر سازی از حروف است.

دست نوشته البته می تواند به صورت واضح و معنا داری، دارای استایل کالیگرافیک و خوش نویسی باشد و یا حتی توسط قلم و مرکب خوش نویسی نوشته شود. اما لزومی به رعایت تمام اصول کالیگرافی در خلال متن نیست و طراح می تواند با توجه به اصل تصویر سازی و به جهت خوشایندتر کردن نتیجه نهایی، برخی حروف را دست خوش تغییر کند. همچنین هر یک از حروف می توانند به صورت جداگانه و بدون نیاز به رعایت اصل مستمر بودن حروف و کلمات که در کالیگرافی رعایت می شود، به تحریر درآیند.

اشکال دیگر دست نویسی یا Hand-Lettering می توانند حتی تصویرگرایانه تر و شکیل تر و همراه با تم یا استایل های مختلف طراحی باشند. استایل های گوناگونی مثل کوکانه، رنگی و ... و هر استایلی که شما خلق کنید و آن را نام گذاری کنید می توانند در دست نوشته استفاده شوند.

یک هنرمند دست نویس می تواند با پیش زمینه کالیگرافیک معمولا استایل متفاوتی نسبت به دست نویس هایی با پیش زمینه طراحی یا تصویرگری دارد و این به این معنی است که نتایج کار آن ها متفاوت خواهد بود.

تایپوگرافی چیست؟

رسیدیم به تایپوگرافی! تفاوت بین دست نوشته و خوش نویسی بسیار جزئی و تمایز آنها تا حدی سخت بود اما تفاوت این دو نسبت به تایپوگرافی حقیقت بسیار واضح تر و قابل تشخیص است، اما با این وجود، برای برخی این مورد هم گیج کننده و نامفهوم است، شاید علت آن باشد که گاهی درون تایپوگرافی ها از کالیگرافی و دست نوشته هم استفاده می شود.

اول از همه تایپوگرافی چیست؟

تایپوگرافی به زبان ساده تکنیک و علم قرار دادن حروف، کلمات و عبارات در قسمتی از متن نوشته شده با هر سایز و طول (دلخواه) است.

تایپ در معنی اصلی خود، یک دستگاه فلزی با مجموعه ای از حروف روی آن است که در زمان خود برای چاپ متون مورد استفاده قرار می گرفت. امروزه اما فرایند چاپ با این دستگاه دیگر مورد اقبال نیست چرا که از کامپیوتر ها استفاده می شود. با این حال واژه تایپوگرافی هنوز مورد استفاده است. این همان چیزی است که باعث سردرگمی می شود. اولین کالکشن های تایپ به وجود آمدند تا حروف استفاده شده در متن به یکدیگر شبیه باشند، که همین را می توان به طور خاص، نوعی کالیگرافی دانست. این دقیقا همان زمانی بود که توجهات از کالیگرافی به سمت تایپوگرافی معطوف شد.
شروع تایپوگرافی دیجیتال، همزمان بود با جنون فونت ها! امروزه فونت ها با تایپوگرافی اشتباه گرفته می شوند، انواع تایپ (Type-Family) با دست نوشته اشتباه گرفته می شوند و به همین ترتیب اشتباه پشت اشتباه!

اگر بخواهیم شما را درگیر اصطلاحات تخصصی و گیج کننده نکنیم، در پایان باید گفت تایپوگرافی بیشتر از اینکه مثل کالیگرافی یا دست نویسی، یک هنر باشد، یک علم است. در تایپوگرافی فاصله بین خطوط، فاصله بین حروف و حتی فواصل داخل حروف اسامی مختص به خود را دارند. وزن های مختلف و خانواده های مختلف برای فونت ها در نظر گرفته می شود و فونت ها در دسته بندی هایی مانند serif و sans-serif جای می گیرند. اما در پایان به این موضوع نیز توجه داشته باشید که عموما آثار هنری نوشتاری، حاصل ترکیب تکنیک های مختلف و اشکالی است که نمی توان آنها را به طور قطعی زیر مجموعه یکی از این روش ها دانست.

اگر تمایل دارید درباره تفاوت فونت و تایپ فیس (typeface) بیشتر بدانید، یا درباره تایپوگرافی و اصطلاحات و جزئیات آن بخوانید، به زودی مطالبی در این باره خوهیم داشت. تا آن زمان شنونده نظرات و بازخوردهای شما دوستان عزیز خواهیم بود...