Adobe Photoshop یا به اختصار «فتوشاپ» نرم افزاری برای ویرایش تصاویر و روتوش آن ها است که کاربردهای بی نهایتی دارد و در هر زمینه ای که فکرش را بکنید استفاده خاصی دارد. این نرم افزار آنچنان معروف است که حتی نام آن تبدیل به یک فعل شده است: «فتوشاپ کردن» در انگلیسی و فارسی به معنی ویرایش و دستکاری تصاویر است بنابراین امکان ندارد کسی نام این نرم افزار را نشنیده باشد. این برنامه در پلتفرم های ویندوز و مکینتاش موجود است اما در لینوکس ارائه نمی شود.
گرافیک Raster و Vector
قبل از اینکه بخواهیم به جزئیات فتوشاپ بپردازیم و نگاهی به قابلیت های آن داشته باشیم، باید تفاوت دو نوع اصلی تصاویر گرافیکی raster و vector را متوجه شویم. در دنیای گرافیک، تصاویر دو نوع هستند: Raster Graphics یا Vector Graphics.
Raster Graphics که در فارسی به نام گرافیک شطرنجی نیز به آن اشاره می شود نوعی متداول تر از نگاره های گرافیکی است. در این دسته از فایل های گرافیکی، نگاره ی مورد نظر با استفاده از تقسیم کردن تصویر به چهارخانه های کوچکی رسم می شود که به آن ها پیکسل می گوییم:
تصویر بالا تصویر یک ماهی ساده است که بیش از حد روی آن زوم کرده ایم تا زمانی که به پیکسل ها رسیده ایم. این پیکسل ها در کنار هم و در حجم بالا یک تصویر شفاف را ایجاد می کنند و اکثر تصاویری که در فضای مجازی می بینید از همین دسته تصاویر هستند (jpg و png و gif و ...) بنابراین می توان گفت که تصاویر raster معمولا تصاویر واقعی هستند که با دوربین گرفته شده اند و دنیای واقعی را نمایش می دهند.
احتمالا شما هم متوجه شده باشید که مقیاس پذیری تصاویر raster بالا نیست. مقیاس پذیری تصویر به معنی توانایی ما در بزرگ کردن آن تصویر بدون افت کیفیت است و از آنجایی که تصاویر raster اطلاعات را در قالب پیکسل ذخیره می کنند جایی برای مقیاس دهی بیشتر وجود ندارد. در این دسته از تصاویر هر چه بیشتر زوم کنید یا هر چه بیشتر سعی کنید تصویر را بزرگ کنید، با افت کیفیت بیشتری مواجه می شوید. در عین حال نرم افزار های جدید ویرایش تصاویر مانند فتوشاپ سعی می کنند در هنگام بزرگتر کردن تصاویر از الگوریتم های خاصی استفاده کنند تا شاهد کمترین افت کیفیت باشیم.
یکی از نتایج ذخیره اطلاعات در پیکسل ها این است که با بزرگتر شدن تصاویر raster، حجم فایل آن ها نیز افزایش پیدا می کند. مثلا یک تصویر raster با ابعاد ۳۰۰ * ۴۰۰ ممکن است حجمی در حدود ۵۰ کیلوبایت داشته باشد در حالی که حجم تصویری با ابعاد ۲۰۰۰ * ۳۰۰۰ ممکن است تا ۵ مگابایت یا حتی بیشتر بالا برود. چرا این اتفاق رخ می دهد؟ به دلیل اینکه ما برای افزایش اندازه تصاویر raster باید تعداد پیکسل ها را نیز زیاد کنیم، در غیر این صورت تصویر ما کیفیت خود را از دست می دهد. برای درک این مسئله می توانید یک ماژیک برداشته و تصویر ساده ای را روی یک تکه پلاستیک (مثلا یک بادکنک) بکشید. در این حالت جوهر ماژیک در حجم همان پیکسل ها است. حالا این تکه پلاستیک را از دو طرف بکشید. با این کار تصویر را بزرگ کرده ایم اما پیکسل ها (جوهر) اضافه نمی شود، بنابراین کیفیت تصویری که رسم کرده اید واقعا بهم خواهد ریخت.
از طرف دیگر Vector Graphics یا گرافیک بُرداری را داریم. این دسته از گرافیک ها به جای آنکه اطلاعات نگاره را در پیکسل ها ذخیره کنند، اطلاعات را به صورت مجموعه ای از مشخصات هندسی نقاط، خط‌ها، منحنی ها و چندضلعی ها ذخیره می کنند. نام «بُردار» نیز از همینجا می آید؛ ما در این دسته از تصاویر به جای اینکه واقعا خود نگاره (پیکسل ها) یا بُردار را در فایل ذخیره کنیم، نحوه رسم نگاره یا همان بُردار را ذخیره می کنیم. آیا متوجه مزیت این روش می شوید؟ بیایید دوباره به همان مثال تکه پلاستیک برگردیم. فرض کنید بادکنکی با اندازه ی ۵ سانتی متر و بادکنک بسیار بزرگتری به اندازه ی ۱۵ سانتی متر داشته باشیم و یک تصویر ساده را روی بادکنک ۵ سانتی متری بکشیم. حالا اگر بخواهیم تصویر را بزرگ کنیم چه کار باید کرد؟ ما در تصاویر raster بادکنک را به دو طرف می کشیدیم تا به ۱۵ سانتی متر برسد اما در این حالت به جای اینکه تصویر را روی بادکنک ۵ سانتی متری رسم کرده و آن را تا ۱۵ سانت بکشیم، تصویر را دوباره روی بادکنک ۱۵ سانتی متری می کشیم!
حتما شما هم متوجه شده اید که این تصاویر مستقل از رزولوشن هستند، یعنی می توانیم آن ها را تا بی نهایت بزرگ کنیم بنابراین مقیاس پذیری بی نهایت دارند:
با این حساب اگر یک تصویر vector داشته باشیم، می توانیم آن را در اندازه های ۵ سانتی متر و ۱۰ متر چاپ کنیم و در هر دو حالت هیچ افت کیفیتی را تجربه نخواهیم کرد. از مهم ترین فرمت های تصاویر vector می توان به فرمت های SVG و EPS و برخی از PDF ها اشاره کرد. مزیت مهم دیگر این تصاویر این است که حجمشان در مقایسه با تصاویر raster بسیار کوچکتر است. چرا؟ به دلیل اینکه خود پیکسل ها را ذخیره نمی کنند بلکه چند فرمول ریاضی برای رسم آن تصویر را دارند. البته از طرف دیگر معمولا تصاویر Vector تصاویر غیرواقعی هستند (تصاویر کارتونی، آیکون ها، انیمیشن و غیره) و تصویری باورپذیر از دنیای واقعی را رسم نمی کنند.
فتوشاپ، ویرایشگر Raster Graphics
تمام این توضیحات لازم بود تا شما با حوزه عملیاتی فتوشاپ آشنا شوید. فتوشاپ یک ویرایشگر برای تصاویر شطرنجی یا همان Raster Graphics است و نمی تواند با تصاویر Vector کار کند. در صورتی که شما یک فایل vector را به فتوشاپ بدهید، فرآیندی به نام Rasterization یا شطرنجی سازی رخ می دهد که طی آن از شما خواسته می شود یک رزولوشن خاص را انتخاب کنید و سپس تصویر وکتور به یک تصویر raster تبدیل می شود. از آنجا به بعد می توانید ویرایش های مورد نیاز خود را انجام بدهید. این مسئله ی مهمی است که کاربران فتوشاپ باید در همان ابتدا متوجه شوند؛ فتوشاپ با فایل های vector کار نمی کند.
کاربرد فتوشاپ
فتوشاپ در ابتدا در سال ۱۹۹۰ ارائه شد (حدود ۳۰ سال پیش) و از آن زمان به بعد رفته رفته بر محدودیت آن اضافه شد تا جایی که در حال حاضر همه می دانند فتوشاپ چیست. به دلیل قدرت زیاد و انعطاف پذیری بالای فتوشاپ، کاربرد های بی نهایتی برای فتوشاپ در نظر گرفته می شود که من به چند مورد از آن اشاره می کنم:
- طراحان گرافیک از فتوشاپ برای طراحی انواع پوستر، اعلامیه، لوگو، کارت ویزیت و غیره استفاده می کنند.
- شرکت های فروش لباس از فتوشاپ برای طراحی طرح های چاپ شده روی لباس ها استفاده می کنند.
- طراحان وب از فتوشاپ در مباحث مختلفی استفاده می کنند؛ به طور مثال ساخت یک موکاپ ساده از سایت برای تایید اولیه مشتری، ساخت عناصر مختلف سایت و طراحی تصاویر بنر و پس زمینه سایت و ده ها نیاز دیگر همگی با فتوشاپ انجام می شود.
- عکاسان از فتوشاپ برای ویرایش تصاویر RAW (تصاویر خام دوربین های عکاسی حرفه ای) استفاده می کنند. بسیاری از تصاویر RAW با کمی ویرایش اولیه ظاهر بهتری پیدا می کنند، به همین خاطر اکثر عکاسان تصاویر خام را ویرایش می کنند.
- تیم های تبلیغاتی افراد مشهور از فتوشاپ برای روتوش کردن تصاویر آن ها و ساخت پرتره های جذاب تر استفاده می کنند.
- واضح تر کردن اسناد اسکن شده و همچنین تصاویر عادی از اسناد مختلف با استفاده از فتوشاپ ویرایش و خواناتر می شوند. به طور مثال اگر بخواهید در سایتی، اسکن شناسنامه خود را بارگذاری کنید، فتوشاپ به شما کمک می کند که حجم عکس را به حد مورد نظرتان رسانده و همچنین نور آن را بیشتر کنید تا شبیه به تصاویر اسکن شده ظاهر شود.
- با اینکه ساخت انیمیشن کار اصلی نرم افزار فتوشاپ نیست اما معمولا می توانید با استفاده از آن انیمیشن های ساده ای بسازید. به طور مثال تبلیغات GIF سایت ها معمولا با فتوشاپ ساخته می شود.
هنوز ده ها کاربرد دیگر برای فتوشاپ وجود دارد که وقت نام بردن از تک تک آن ها را نداریم اما مواردی که ذکر شد از پر استفاده ترین کاربرد های فتوشاپ است.
نسخه های مختلف فتوشاپ
نرم افزار فتوشاپ نسخه های مختلفی دارد. معروف ترین نسخه ی آن Photoshop CC است که به همراه خود نرم افزار Photoshop Lightroom را نیز دارد. این نسخه محبوب ترین و پیشرفته ترین نسخه فتوشاپ است که توسط طراحان گرافیک، طراحان وب و دیگر افراد حرفه ای استفاده می شود. این نسخه علاوه بر قابلیت کار روی تصاویر دو بعدی، قابلیت هایی برای کار روی تصاویر سه بعدی را نیز دارد.
نسخه بعدی Photoshop Elements است که بسیاری از قابلیت های Photoshop CC را در خود دارد اما ظاهری بسیار ساده تر دارد و برای کاربران تازه کار طراحی شده است. معمولا عکاسان طرفدار این نسخه از فتوشاپ هستند چرا که قابلیت های پایه ای مورد نیازشان را دارد و در آن از شلوغی Photoshop CC خبری نیست. در عین حال کاربران تازه وارد به دنیای ویرایش تصویر نیز از طرفداران مهم این نسخه به حساب می آیند.
نسخه دیگر فتوشاپ، Photoshop Lightroom می باشد و معمولا برای پردازش تصاویر زیاد و با حجم بالا استفاده می شود. عکاسان می توانند با استفاده از Photoshop Lightroom یک preset یا پروفایل تصویری مناسب را برای خود تعریف کنند و آن را روی حجم زیادی از تصاویر اعمال کنند.
بازار کار فتوشاپ
هیچکس نمی تواند برای یک نرم افزار خاص مانند فتوشاپ دستمزد ماهیانه تعیین کند چرا که عنوان شغلی به نام «فتوشاپ کار» نداریم بلکه حوزه کاری آن (طراح گرافیک) مد نظر است و اگر کارفرما به دنبال زمینه خاصی باشد (به طور مثال طراحی پوستر) آن را در شرایط استخدام درج خواهد کرد. با این حال بر طبق آمارهای جهانی کسانی که به فتوشاپ تسلط داشته اند معمولا ۵۰ هزار دلار در سال درآمد دارند. همچنین با نگاهی به آگهی های استخدامی در ایران متوجه می شویم که وضعیت درآمد شما بسته به محل کار و تخصصتان بین ۳ تا ۷ میلیون تومان در ماه خواهد بود.
چرا فتوشاپ یاد بگیریم؟
فرصت های شغلی برای طراحی گرافیک تقریبا نامحدود است و اگر وارد حوزه طراحی گرافیک شوید بعید است که مدتی طولانی در جست و جوی کار باشید. از طرفی یکی از مهم ترین نرم افزارها در حوزه طراحی گرافیک فتوشاپ است. از مزیت های یادگیری فتوشاپ برای شما و شرکتی که در آن کار می کنید می توان به درآمد خوب برای شما و کاهش هزینه ی طراحی های جزئی برای شرکت ها اشاره کرد.
سیستم مورد نیاز برای اجرای فتوشاپ
برخلاف چیزی که در فضای مجازی گفته می شود برنامه فتوشاپ لزوما به قدرت پردازشی سنگین نیاز ندارد مگر آنکه در حال کار روی پروژه های بزرگ باشید. حداقل سیستم لازم برای اجرای فتوشاپ معمولا پردازنده های ۲ گیگاهرتزی و دو هسته ای به همراه ۳ گیگابات RAM است اما یادتان باشد که این حداقل سیستم مورد نیاز است و برای کار روی پروژه های سنگین به سیستم به مراتب قوی تری نیاز خواهید داشت. همچنین شما می توانید فتوشاپ را روی ویندوز ۷ تا ۱۰ نیز اجرا کنید.
